بی‌حسی بعد از جراحی فک چقدر طول می‌کشد؟
فهرست مطالب
یکی از پرتکرارترین و شاید نگران‌کننده‌ترین سوالاتی که مراجعین در جلسات مشاوره جراحی فک اورتوگناتیک مطرح می‌کنند، این است:
آیا بعد از عمل، حس صورت و لب‌هایم را برای همیشه از دست می‌دهم؟
ترس از بی‌حسی دائمی، دغدغه‌ای کاملا قابل درک است. صورت، کانون احساسات و ارتباطات ماست. اما در دنیای اینترنت و شنیده‌های غیرعلمی، اغلب مرز بین «بی‌حسی موقت» (که بخشی از پروسه ترمیم است) و «بی‌حسی دائمی» (که عارضه‌ای نادر است) گم می‌شود.
در این مقاله تخصصی از سایت دکتر شهاب‌الدین عزیزی، قرار است فراتر از کلیشه‌ها برویم. ما با بررسی دقیق آناتومی عصب، جدول زمانی بازگشت حس و تجربیات واقعی دوران نقاهت، به شما خواهیم گفت که دقیقا باید انتظار چه چیزی را داشته باشید و چگونه می‌توانید به عصب‌های خود کمک کنید تا سریع‌تر بیدار شوند.
چرا بی‌حسی بعد عمل فک اتفاق می‌افتد؟
برای درک علت بی‌حسی، باید بدانیم زیر پوست چه می‌گذرد. در جراحی فک پایین (BSSO)، برشی در استخوان فک ایجاد می‌شود تا موقعیت آن اصلاح شود. در داخل این استخوان، کانالی وجود دارد که عصب آلوئولار تحتانی از آن عبور می‌کند. این عصب مسئول تأمین حس لب پایین، چانه و دندان‌های پایین است.
در جراحی فک عصب قطع نمی‌شود آنچه رخ می‌دهد معمولا کشش عصب یا فشار ناشی از جابجایی استخوان است. در علم پزشکی به این حالت نوروپراکسی می‌گویند، حالتی که در آن ساختار عصب سالم است، اما توانایی انتقال پیام‌های عصبی به دلیل شوک وارده، موقتا متوقف شده است. دقیقا مانند پایی که خواب رفته است، اما با شدت و مدت زمان بیشتر.
بی‌حسی بعد از جراحی فک صرفا حسی است و هیچ ارتباطی با فلج صورت ندارد. عصب‌های حرکتی صورت در مسیر دیگری قرار دارند و در این جراحی درگیر نمی‌شوند. بنابراین صورت شما حرکت طبیعی خود را خواهد داشت، حتی اگر آن را حس نکنید.
زمانبندی بازگشت به حالت طبیعی
بهبودی عصب یک پروسه بیولوژیکی کند اما پیوسته است. اگرچه بدن هر فرد متفاوت است، اما تحقیقات علمی الگوی زیر را برای بازگشت حس ترسیم می‌کنند:
بی حسی کامل از هفته ۱ تا ۴
در ماه اول پس از جراحی، تقریبا ۱۰۰٪ بیماران در ناحیه لب و چانه دچار بی‌حسی کامل یا سنگینی شدید هستند. این طبیعی‌ترین واکنش بدن به جراحی است. در این مرحله، تمرکز بدن بر ترمیم استخوان و کاهش التهاب است، نه بازیابی حس.
فاز دوم از ماه ۲ تا ۶
این دوره‌ای است که علائم بازگشت حس شروع می‌شود و گاهی بیماران را نگران می‌کند. شما ممکن است احساساتی نظیر موارد زیر را تجربه کنید:
- سوزن سوزن شدن (Tingling)
- احساس خارش عمقی که نمی‌توانید آن را بخارانید
- شوک‌های خفیف الکتریکی کوتاه
- احساس گرما یا سرما
تمام این علائم که در پزشکی پارستزی نامیده می‌شوند، نشانه‌های مثبت هستند. این یعنی عصب در حال ترمیم است و سیگنال‌ها (هرچند نامنظم) در حال مخابره شدن به مغز هستند.
فاز سوم از ماه ۶ تا ۱۲
در این بازه زمانی، حس لامسه دقیق (Fine Touch) به تدریج برمی‌گردد. مطالعات نشان می‌دهند که تا پایان یک سال، حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد بیماران بازگشت حس رضایت‌بخشی دارند.
بازگشت به شرایط عادی بعد از یکسال
اگر بعد از ۱۲ تا ۱۸ ماه همچنان تغییراتی در حس وجود داشته باشد، احتمالا دائمی خواهد بود. اما یک نکته بسیار ظریف وجود دارد: بی‌حسی دائمی معمولا به معنای بی‌حسی مطلق نیست. اکثر این افراد دچار هایپواستزی (Hypoesthesia) می‌شوند؛ یعنی کاهش حس.
آن‌ها فشار و تماس را حس می‌کنند، اما شاید لطافت پر قو را روی پوست چانه تشخیص ندهند. تجربه‌ای که تأثیر منفی بر کیفیت زندگی اکثر افراد ندارد.
۱۰ تجربه واقعی و شایع در دوران نقاهت
بسیاری از بیماران در دوران نقاهت با علائمی روبرو می‌شوند که چون پزشکان درباره جزئیات ریز روزمره صحبت نکرده‌اند، باعث وحشت آن‌ها می‌شود. دانستن اینکه این علائم «طبیعی» هستند، نیمی از مسیر آرامش شماست:
- احساس کاذب رطوبت: ممکن است بارها احساس کنید آب دهان یا قطره‌ای خون از گوشه لبتان جاری شده است، اما وقتی دست می‌زنید خشک است. این خطای سیگنال‌دهی عصب در حال ترمیم است.
- اختلال در تشخیص دما: لب پایین ممکن است قادر به تشخیص داغی چای یا سردی بستنی نباشد. (توصیه: همیشه قبل از نوشیدن، دما را با لب بالا تست کنید).
- احساس سنگینی و تورم کاذب: حتی ماه‌ها بعد از خوابیدن ورم، ممکن است حس کنید لب پایینتان بسیار بزرگ و سنگین است. این به دلیل قطع موقت بازخورد حسی به مغز است.
- چالش مسواک زدن: چون فشار مسواک روی لثه را حس نمی‌کنید، ممکن است ناخواسته باعث خونریزی شوید. استفاده از آینه در این دوران الزامی است.
- گاز گرفتن ناخواسته: در هفته‌های اول، جویدن لب یا گونه داخلی به دلیل بی‌حسی شایع است. آهسته غذا خوردن کلید حل این مشکل است.
- حساسیت به سرما: باد کولر یا هوای سرد زمستانی ممکن است باعث ایجاد درد مبهم یا سفتی در چانه شود. پوشاندن صورت در سرما کمک‌کننده است.
- ترس از کثیفی صورت: نگرانی از اینکه غذا روی صورت مانده باشد و متوجه نشوید. استفاده از دستمال سفره به صورت پیشگیرانه این اضطراب اجتماعی را رفع می‌کند.
- احساس غریبگی: لمس صورت ممکن است حسی شبیه به لمس صورت یک غریبه یا لمس پوست از روی یک لایه پارچه داشته باشد.
- مشکل در آرایش و اصلاح: کشیدن خط لب یا اصلاح صورت با تیغ نیاز به دقت دوچندان دارد، زیرا فیدبک حسی پوست کاهش یافته است.
- تصور اختلال در تکلم: ممکن است حس کنید کلمات را شل ادا می‌کنید، در حالی که اطرافیان متوجه هیچ تغییری در صدای شما نمی‌شوند.
چطور روند بازگرداندن بی حسی را سریع کنیم؟
با انجام تمرینات و فعالیت های زیر می‌توانید سرعت تغییر را بیشتر کنید
تمرینات تمایز بافت
روزی ۵ دقیقه، با چشمان بسته، اشیاء با بافت‌های مختلف را به آرامی روی ناحیه بی‌حس بکشید و سعی کنید تفاوت آن‌ها را در ذهن تصور کنید:
- پنبه (نرم)
- مسواک نرم (زبر)
- قاشق فلزی (سرد و صاف)
ماساژ و تحریک
ماساژ ملایم لب و چانه علاوه بر کاهش ورم، باعث تحریک گیرنده‌های عصبی می‌شود. همچنین تلاش برای انجام حرکات اغراق‌آمیز صورت (مثل غنچه کردن لب‌ها یا لبخند عریض) روبروی آینه، به برقراری مجدد ارتباط مغز و عضله کمک می‌کند.
مکمل‌های درمانی
تحت نظر پزشک، مصرف ویتامین‌های گروه B به‌ویژه B1، B6 و B12 می‌تواند در ترمیم غلاف میلین اعصاب موثر باشد.
لیزر تراپی
استفاده از لیزر کم‌توان در جلسات فالوآپ، یکی از روش‌های اثبات شده برای تسریع ترمیم عصب و کاهش التهاب اطراف کانال عصبی است.
بی حسی بعد از عمل فک چطور درمان می‌شود؟
جراحی فک یک مسیر درمانی است که هدف آن بهبود عملکرد جویدن، تنفس، صحبت کردن و البته زیبایی صورت شماست. بی‌حسی موقت بهایی است که برای دستیابی به این تعادل و زیبایی دائمی می‌پردازیم.
به یاد داشته باشید، اعصاب ما باهوش‌تر از آن هستند که تسلیم شوند؛ آن‌ها فقط به زمان نیاز دارند. اگر نگران وضعیت حسی خود هستید یا علائم غیرعادی مشاهده می‌کنید، تیم تخصصی دکتر شهاب‌الدین عزیزی در تمام مراحل بهبودی در کنار شماست تا با معاینات دقیق، روند بازگشت سلامت شما را پایش کند.