جراحی فک در افراد مبتلا به آکرومگالی

اول کنترل بیماری، بعد جراحی فک

این مهم‌ترین بخش این مقاله است که بیماران باید به آن توجه ویژه داشته باشند. بسیاری از افراد می‌پرسند: “آیا می‌توانم بلافاصله فکم را عمل کنم؟“ پاسخ در اکثر موارد خیر است.

جراحی فک (ارتوگناتیک) یک عمل اصلاحی است، نه درمانی برای بیماری آکرومگالی. اگر شما جراحی فک را انجام دهید اما سطح هورمون رشد (GH) و IGF-1 در خون شما همچنان بالا باشد، استخوان فک مجدداً شروع به رشد خواهد کرد. این پدیده منجر به عود مجدد ناهنجاری (Relapse) می‌شود و تمام زحمات و هزینه‌های جراحی از بین می‌رود.

پروتکل درمانی استاندارد:

1. درمان غدد: ابتدا باید تومور هیپوفیز (آدنوم) توسط جراح مغز و اعصاب برداشته شود یا با دارو درمانی کنترل گردد.
2. تثبیت هورمونی: متخصص غدد باید تأیید کند که سطح هورمون‌های شما برای مدت مشخصی (معمولاً ۶ تا ۱۲ ماه) در محدوده نرمال ثابت مانده است.
3. مشاوره جراحی فک: پس از اطمینان از توقف رشد استخوانی فعال، می‌توان برای جراحی فک برنامه‌ریزی کرد.

انواع روش‌های جراحی فک برای بیماران آکرومگالی

در بیماران آکرومگالی، ناهنجاری معمولاً پیچیده است و تنها به عقب بردن فک پایین محدود نمی‌شود. جراح فک و صورت (ماکسیلوفیشال) معمولاً ترکیبی از روش‌های زیر را به کار می‌گیرد:

۱. استئوتومی دو فک (Bimaxillary Osteotomy)

در اکثر موارد، جراحی روی هر دو فک بالا و پایین انجام می‌شود.

• فک پایین: طی عملی به نام BSSO (Bilateral Sagittal Split Osteotomy)، فک پایین برش داده شده و به عقب رانده می‌شود تا با فک بالا هماهنگ شود.
• فک بالا: فک بالا ممکن است نیاز به جلو آوردن یا تغییر زاویه داشته باشد تا تناسب صورت برقرار شود.

۲. جراحی کاهش حجم زبان (Glossectomy)

اگر زبان بیمار به شدت بزرگ باشد (ماکروگلوسیا)، ممکن است حتی بعد از اصلاح فک، فضای کافی در دهان وجود نداشته باشد. بزرگ بودن زبان می‌تواند باعث فشار مجدد به فک و دندان‌ها شود و ریسک بازگشت ناهنجاری را بالا ببرد. در موارد خاص، جراحی کوچک کردن زبان همزمان یا جداگانه انجام می‌شود.

۳. جراحی چانه (Genioplasty)

گاهی اوقات حتی با عقب بردن فک، چانه همچنان برجسته به نظر می‌رسد یا نیاز به اصلاح تقارن دارد. جینوپلاستی به اصلاح فرم نهایی چانه کمک می‌کند.

مزایای جراحی فک: فراتر از زیبایی

اگرچه تغییرات ظاهری پس از عمل بسیار چشمگیر است و اعتماد به نفس بیمار را بازمی‌گرداند، اما اهداف درمانی مهم‌تری نیز وجود دارد:

• درمان آپنه انسدادی خواب (Sleep Apnea): بیماران آکرومگالی اغلب از خروپف شدید و قطع تنفس در خواب رنج می‌برند. جلو آوردن فک بالا و تنظیم مجاری هوایی طی جراحی ارتوگناتیک می‌تواند تنفس را به شکل چشمگیری بهبود بخشد.
• بهبود عملکرد جویدن: با اصلاح بایت (نحوه قرارگیری دندان‌ها روی هم)، بیمار می‌تواند غذا را بهتر بجود که این موضوع به بهبود گوارش کمک می‌کند.
• کاهش درد مفصل گیجگاهی (TMJ): ناهنجاری فک فشار زیادی به مفاصل وارد می‌کند که با جراحی اصلاح می‌شود.

مراحل درمان: از ارتودنسی تا اتاق عمل

مسیر درمان جراحی فک یک پروسه طولانی است که نیاز به صبر دارد.

مرحله ۱: ارتودنسی قبل از جراحی (Pre-surgical Orthodontics)

قبل از عمل، دندان‌ها باید در موقعیت صحیح روی فک خود قرار بگیرند. متخصص ارتودنسی سیم‌کشی دندان‌ها را انجام می‌دهد تا دندان‌ها مرتب شوند. این مرحله ممکن است ۱۲ تا ۱۸ ماه طول بکشد. توجه کنید که در این مرحله ممکن است ناهنجاری فک شما موقتاً بیشتر به چشم بیاید، زیرا دندان‌ها دیگر ناهنجاری فک را جبران نمی‌کنند (Decompensation).

مرحله ۲: عمل جراحی

عمل تحت بیهوشی کامل و در بیمارستان انجام می‌شود و معمولاً بین ۳ تا ۵ ساعت طول می‌کشد. برش‌ها اغلب از داخل دهان زده می‌شوند تا جای زخمی روی صورت باقی نماند.

مرحله ۳: دوره نقاهت و ارتودنسی پس از جراحی

پس از عمل، فک‌ها ممکن است با کش‌های مخصوص بسته شوند. رژیم غذایی مایعات و نرم برای چند هفته ضروری است. پس از جوش خوردن اولیه استخوان‌ها (حدود ۶ هفته)، مرحله دوم ارتودنسی برای تنظیم نهایی دندان‌ها آغاز می‌شود.

عوارض و ریسک‌های احتمالی

مانند هر جراحی بزرگ دیگری، جراحی فک در بیماران آکرومگالی نیز ریسک‌هایی دارد که باید آگاهانه پذیرفته شوند:

1. بازگشت ناهنجاری (Relapse): اگر بیماری زمینه‌ای کنترل نشده باشد، احتمال رشد مجدد فک بسیار بالاست. حتی با کنترل بیماری، درصد کمی از بازگشت ممکن است رخ دهد.
2. بی‌حسی (Paresthesia): به دلیل دستکاری اعصاب فک، ممکن است لب پایین و چانه دچار بی‌حسی موقت یا (به ندرت) دائم شود.
3. مشکلات تنفسی بعد از عمل: به دلیل تورم بافت‌های نرم و زبان بزرگ، مراقبت از راه هوایی در ساعات اولیه بعد از عمل بسیار حیاتی است و نیاز به بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) دارد.

سوالات متداول

در این بخش به پرتکرارترین سوالاتی که کاربران در مورد جراحی فک آکرومگالی جستجو کرده‌اند پاسخ می‌دهیم:

۱. آیا جراحی فک بیماری آکرومگالی را درمان می‌کند؟

خیر. جراحی فک تنها عوارض بیماری (تغییر شکل استخوان) را اصلاح می‌کند. درمان اصلی بیماری توسط متخصص غدد و جراح مغز و اعصاب (برای برداشتن تومور هیپوفیز) انجام می‌شود.

۲. هزینه جراحی فک آکرومگالی چقدر است و آیا بیمه آن را پوشش می‌دهد؟

از آنجایی که این جراحی جنبه “درمانی” دارد (به دلیل مشکلات جویدن و تنفس)، بسیاری از بیمه‌های تکمیلی و پایه بخش قابل توجهی از هزینه‌های بیمارستانی را پوشش می‌دهند. اما هزینه‌های ابزار و دستمزد جراح ممکن است متفاوت باشد. لازم است حتماً پرونده پزشکی و تأییدیه متخصص غدد را به بیمه ارائه دهید تا ثابت شود عمل زیبایی نیست.

۳. بهترین زمان برای انجام جراحی فک چه موقع است؟

بهترین زمان زمانی است که سطح هورمون‌های GH و IGF-1 نرمال شده باشد و پزشک تایید کند که رشد استخوانی متوقف شده است. عجله در جراحی می‌تواند منجر به شکست درمان شود.

۴. آیا بعد از عمل چهره من کاملاً طبیعی می‌شود؟

هدف جراحی ایجاد هماهنگی و هارمونی در صورت است. تغییرات بسیار مثبت خواهد بود و ظاهر “خشن” ناشی از آکرومگالی تعدیل می‌شود، اما نباید انتظارات غیرواقع‌بینانه داشت. بافت‌های نرم (پوست و عضله) نیز به زمان نیاز دارند تا خود را با اسکلت جدید تطبیق دهند.

جراحی فک در افراد اکرومگالی در کلینیک دکتر عزیزی

جراحی فک برای افراد مبتلا به آکرومگالی، نقطه پایانی بر یک مسیر درمانی طولانی و دشوار است. این عمل می‌تواند کیفیت زندگی، تنفس و اعتماد به نفس شما را به طرز چشمگیری بازگرداند. نکته کلیدی موفقیت در این درمان، کار تیمی است. مثلث درمانی شما شامل متخصص غدد (برای کنترل هورمون)، متخصص ارتودنسی (برای مرتب کردن دندان‌ها) و جراح فک و صورت (برای اصلاح اسکلت) است.

اگر قصد انجام این جراحی را دارید، صبور باشید، روی کنترل بیماری اصلی تمرکز کنید و حتماً با جراحی مشورت کنید که تجربه کافی در درمان بیماران آکرومگالی داشته باشد، چرا که آناتومی استخوان در این بیماری متفاوت و سخت‌تر از استخوان‌های معمولی است.