راهنمای مراقبت بعد از جراحی فک؛ از هفته اول تا بهبودی کامل

انجام جراحی فک، چه بخواهید هدف درمانی مثل جراحی ارتوگناتیک داشته باشید و چه بخواهید عمل زیبایی جنیوپلاستی انجام دهید، مراقبت بعد از جراحی فک یکی از مهم‌ترین مراحل برای به ثمر نشستن این پروسه است.

همیشه بیماران کلینیک ما بعد رد شدن از این مرحله، سوالات و نگرانی‌های زیادی در مورد دوره نقاهت دارند مثل موارد زیر:

• از الان به بعد چه می‌شود؟
• چطور باید غذا بخورم؟
• ورم صورتم کی می‌خوابد؟
• چطور نتیجه عمل را حفظ کنم؟
• آیا خودم تنهایی از پس مراقبت برمی‌آیم یا باید بستری بمانم؟

اگر متوجه باشید که چقدر نتایج عمل به مراقبت‌های آن وابسته است هیچ وقت از اجرای مو به موی آن دست برنمی‌دارید. تمام تلاش خود را بکنید تا مواردی که در ادامه توضیح می‌دهیم را درست به شکلی که گفته شده انجام دهید.

اگر بگوییم مراقبت بعد از عمل فک به اندازه خود جراحی مهم است اشتباه نگفته‌ایم، یک دوره نقاهت که بر پایه تجربیاتی که از قبل به دست آمده در این صفحه جمع آوری شده تا از بروز عوارض جلوگیری و به تثبیت نتایج کمک کند.

توصیه‌های  دکتر عزیزی درباره مراقبت بعد از عمل فک

من دکتر شهاب الدین عزیزی، متخصص جراحی فک، صورت و زیبایی هستم و این توصیه‌ها را بر اساس سال‌ها تجربه‌ام در انجام جراحی‌های مختلف فک و صورت اصلاحی و زیبایی برای شما آماده کرده‌ام.

هدف من این هست که با گفتن اطلاعات دقیق و تخصصی، شما را قدم به قدم همراهی کنم و این توضیحات می‌تواند چراغ راه شما و منبع مورد اعتماد برای گذراندن دوره نقاهت باشد.

چرا دوره نقاهت هر جراحی فک، برای افراد مختلف متفاوت است؟

اولین و مهم‌ترین نکته‌ای که باید بدانید این هست که هیچ دو دوره نقاهتی شبیه به هم نیست، در واقع مراقبت‌های مورد نیاز برای فردی که عمل جراحی پیچیده دو فک یا بایمکس را برای اصلاح ناهنجاری فک مال اکلوژن (Malocclusion) در نظر گرفته شده، با فردی که جراحی زیبایی چانه (جنیوپلاستی) انجام داده، متفاوت است.

میزان سنگین یا نیمه سنگین بودن جراحی، تعیین کننده آنچه که در دوران بهبودی انجام می‌دهید است. برای اینکه درک کنید چه تفاوت‌هایی بین عمل سنگین و نیمه سنگین فک وجود دارد به سوالات زیر جواب بدهید:

• آیا جراحی شما شامل استئوتومی یعنی برش و جابجایی استخوان در ماگزیلا در فک بالا و ماندیبل در فک پایین بوده؟
• آیا جراحی برای درمان تروما فک یعنی شکستگی انجام شده؟
• یا یک جراحی ارتوسرجری به کمک ارتودنسی بوده؟

در قسمت اول ما به اصول مشترک مراقبت که همان راهنمای عمومی‌ای است که به درد همه انواع جراحی می‌خورد می‌پردازیم، بعد از آن وارد جزئیات تخصصی می‌شویم و مراقبت بر اساس نوع جراحی را بررسی می‌کنیم.

اصول مشترک و عمومی؛ مراقبت ضروری بعد از همه‌ی جراحی‌های فک

بدون در نظر گرفتن نوع جراحی که انجام داده‌اید، بدن شما در حال ترمیم است، بنابراین باید در بدن شرایطی را به وجود آوریم که این روند را به شدت تسهیل کند و به زحمت نیافتد.

برای ورم چه کار کنیم؟

ورم و کبود شدن حتی در ناحیه‌های اطراف فک مثل پیشانی، گردن و کف سر طبیعی است، جای نگران شدن نیست چرا که این بخشی از فرآیند است.

• ۴۸ تا ۷۲ ساعت اول استفاده از کمپرس سرد: استفاده مداوم از کمپرس یخ در دو روز اول، باید انجام شود. چرا این کار را انجام می‌دهیم؟ چون سرما رگ خونی را منقبض کرده و التهاب و درد اولیه را کم می‌کند.
• بعد از ۷۲ ساعت کمپرس گرم: بعد از کم شدن التهاب، از حوله گرم و مرطوب استفاده کنید تا افزایش گردش خون در ناحیه اتفاق بیافتد و جذب سریع‌تر کبودی و ورم باقی مانده شکل بگیرد.
• در چه حالتی بخوابیم؟ هفته اول، حتما به حالت طاق‌باز و با استفاده از دو بالش یا بیشتر بخوابید تا سر شما بالاتر از بدنتان و قلبتان قرار بگیرد.

در دوره ترمیم چه غذاهایی بخوریم؟

در این زمان‌ها فک در حال بازسازی و ترمیم استخوان‌های خودش است، بنابراین فشار وارد کردن حتی در اندازه جویدن فرآیند ظریف و حساس فیکساسیون یا تثبیت را مختل می‌کند که به وسیله پیچ و پلاک انجام می‌شود. پس باید:

• هفته اول فقط مایعات: رژیم شما باید آبمیوه‌های طبیعی بدون پالپ، شیر، سوپ‌ و شیک‌های پروتئینی داشته باشد آن هم از طریق استفاده از سرنگ تغذیه یا قاشق کوچک.
• هفته دوم تا چهارم پوره و نرم: به تدریج غذاهای پوره شده مثل پوره سیب‌زمینی، فرنی، سوپ‌ غلیظ‌تر را بخورید تا بدن مواد مغذی بیشتری را دریافت کند.
• هفته پنجم به بعد: حتما با هماهنگی با دکتر عزیزی، غذاهای بسیار نرم که نیاز به جویدن کم دارند مثل تخم‌مرغ، ماهی نرم را شروع به اضافه کردن به رژیم خود کنید.
• خوردن آب کافی: هیدراتاسیون یا هیدراته کردن بدن در این دوران نقش مهمی در بهبودی دارد، هرچقدر که می‌توانید آب بخورید.

رعایت بهداشت دهان برای جلوگیری کردن از عفونت

چون همه‌ی برش‌ها در قسمت داخلی دهان هستند، رعایت بهداشت برای جلوگیری از عفونت، یک فعالیت مهم به حساب می‌آید که نباید از آن غافل شوید.

• مسواک زدن: از روز دوم یا سوم طبق طرح درمانتان، باید با یک مسواک خیلی نرم دندان‌ها و کش‌های ارتودنسی (Elastics) تمیز کنید.
• دهانشویه: شستن دهان با سرم نمکی استریل یا دهانشویه تجویز شده مثل کلرهگزیدین بعد از هر وعده غذایی را انجام دهید. اصلا سعی نکنید غرغره کنید یا تف نکنید چون به فک  شما فشار وارد می‌شود.
• بخیه‌: نگران بخیه‌ها نباشید آنها به مرور زمان خود به خود حل می‌شوند که اصطلاحا به آن‌ها بخیه جذبی می‌گویند.

کنترل درد و مصرف داروها

به طور نرمال بعد از به هوش آمدن و تا مدتی بعد از آن در نواحی صورت، دهان و فک درد را احساس می‌کنید که طبیعی است، برای این زمان‌ها داروهایی در نظر گرفته شده است که درد را تا حدود بسیار زیادی کنترل کنند.

• برنامه مصرف دارو: داروها را دقیقا طبق ساعت تجویز شده بخورید، حتی اگر احساس می‌کنید دردتان کم است، نکته مهم این است که منتظر نمانید تا درد شدید شود و سپس مسکن بخورید.
• آنتی‌بیوتیک‌ها: دوره آنتی‌بیوتیک را کاملا اجرا کنید، این دارو بسیار حساس است، این کار برای پیشگیری از عفونت ضروری است.

با چه علائمی باید با پزشکم تماس بگیرم؟

شما تا مدتی در بیمارستان بستری هستید و در این زمان‌ها تحت مراقبت تیم پزشکی قرار می‌گیرید، بعد از آن در زمان مرخصی از بیمارستان اگر چه عوارض خیلی کمیاب هستند اما آگاهی از علائمی که بهتر است با پزشک مطرح شود ضروری است.

در صورت مشاهده موارد زیر، هرچه سریعتر با پشتیبان 24 ساعته مطب دکتر عزیزی تماس بگیرید:

• تب بالای ۳۸.۵ درجه.
• خونریزی غیرقابل کنترل در ناحیه جراحی شده.
• درد ناگهانی و شدیدی که با مسکن کنترل نمی‌شود.
• ترشحات چرکی یا بوی بسیار بد از داخل دهان.

مراقبت‌های اختصاصی بر اساس نوع جراحی شما

در واقع اختصاصی بودن، مراقبت بعد از عمل فک شما به نوع ظرافت و سنگینی جراحی بستگی دارد. که در ادامه متوجه این موضوع خواهید شد که هر یک از عمل‌ها چگونه دوره نقاهتشان با یکدیگر تفاوت یا شباهت دارد.

مراقبت بعد از جراحی ارتوگناتیک (بای مکس، استئوتومی و ارتوسرجری)

این دسته از جراحی‌ها مثل جراحی بایمکس یا جراحی دو فک، و استئوتومی مثل Le Fort I برای فک بالا یا BSSO برای فک پایین معمولا طولانی‌ترین دوره بهبودی را دارند.

• مراقبت همزمان: شما باید همزمان بهبودی استخوان در هر دو فک ماگزیلا و ماندیبل را انجام دهید.
• کش ارتودنسی (Elastics): این کش‌ها فک‌های شما را هدایت کرده و تثبیت بایت اکلوژن را انجام می‌دهند.
• اسپلینت (Splint): ممکن است برای شما یک اسپلینت پلاستیکی شفاف بین دندان‌ها قرار بدهند که تمیز نگه داشتن آن به اندازه دندان‌ها مهم است.
• بی‌حسی: به خاطر جابجایی استخوان‌ بی‌حسی در لب پایین، چانه یا گونه‌ها در این جراحی بسیار طبیعی است پس صبور باشید.
• رژیم غذایی: دوره رژیم خوردن مایعات در این بیماران معمولا تا ۶ هفته است.

مراقبت بعد از جراحی تروما فک (شکستگی‌ها)

جراحی‌های ناشی از حادثه، تروما یا ضربه ملاحظات خاص خود را دارد، یکی از دلایل آن هم عدم آماده سازی برای روز جراحی است.

دیگر روش‌ها به طور معمول تا چند هفته قبل از عمل، آماده سازی‌هایی را فرد انجام می‌دهد اما جراحی تروما فک به دلیل ناگهانی بودن این پروسه آماده سازی را ندارد بنابراین مراقبت ز نتایج عمل هم مهم به شمار می‌آید.

• جلوگیری از عفونت: ریسک بالا برای عفونت و نیاز به فیکساسیون قوی وجود دارد.
• بستن فک (IMF): در برخی موارد شکستگی، ممکن است فک شما به طور موقت با سیم یا کش‌های بسیار سفت بسته شود که رعایت بهداشت دهان و تغذیه با مایعات مهم‌تر از قبل می‌شود.
• مراقبت از زخم صورت: اگر شکستگی همراه با پارگی پوست صورت بوده است، مراقبت دقیق از زخم پوستی نیز به موارد قبل اضافه می‌شود.

مراقبت بعد از جراحی‌های زیبایی فک (جنیوپلاستی و زاویه‌سازی)

جراحی‌هایی مانند جنیوپلاستی یا همان جراحی چانه یا زاویه‌سازی که اصطلاحا به آن V-line هم می‌گویند معمولا دوره بهبودی راحتی دارند. که در قسمت زیر مشاهده می‌کنید:

• ورم: تورم و کبودی اولین چالش این جراحی‌ها است
• بازگشت سریع‌تر به رژیم: از آنجایی که بایت و دندان‌ها درگیر نیستند، برگشتن به رژیم غذایی نرم خیلی سریع اتفاق می‌افتد.
• استفاده از چانه بند: استفاده منظم از گن یا چانه بند مخصوصی که توسط دکتر عزیزی تجویز می‌شود، برای کمک به چسبیدن پوست به ساختار جدید استخوان و کاهش ورم مهم است.

مراقبت در جراحی سندرم تریچر کالینز یا جراحی‌های کرانیوفاسیال

جراحی در افراد دارای سندرم تریچر کالینز، نیازمند یک رویکرد پیچیده است، دوره نقاهت این جراحی‌ها کاملا فردی بوده و تحت نظارت دقیق تیم جراحی دکتر عزیزی انجام می‌شود.

جدول زمانی بهبودی مراقبت‌ها

این جدول یک دید کلی از دوره نقاهت جراحی فک به شما می‌دهد و کاملا تقریبی است.

چالش دوره بهبودی بعداز عمل جراحی فک و راه‌حل آن‌ها

• صحبت کردن: در روزهای اول به خاطر ورم زیاد، درد و کش‌ها، حرف زدن سخت است، سعی کنید کمتر صحبت کنید و از نوشتن استفاده کنید.
• کاهش وزن: در دو هفته اول به دلیل رژیم مایعات ممکن است تا چند کیلو از وزن خود را از دست دهید، سعی کنید غذای کم حجم و مغذی بخورید.
• ممنوعیت سیگار: استعمال دخانیات و سیگار کشیدن، کاملا ممنوع است. نیکوتین جریان خون به استخوان‌ها را به هم می‌ریزد و ریسک عفونت و جوش نخوردن استخوان را بالا می‌برد.

سوالات متداول درباره مراقبت بعد از جراحی فک

به طور معمول افرادی که می‌خواهند عمل جراحی فک انجام دهند، دغدغه‌ها و ترس‌هایی دارند، اگر شما هم به دنبال جوابی درست و مطمئن برای این سوالات هستید می‌توانید با ما در تماس باشید.

ورم بعد از جراحی فک کی تموم میشه؟

ورم در ۷۲ ساعت اول به بیشترین حد خود می‌رسد، در حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد ورم در طی ۳ تا ۴ هفته اول برطرف می‌شود.

اما ورم خفیف به خصوص در بخش بینی و گونه‌ها در جراحی فک بالا ممکن است ۶ ماه تا یک سال طول بکشد تا کاملا از بین برود.

تا چند وقت بعد از عمل فک باید غذای مایع خورد؟

بستگی به روش و نوع عمل دارد، برای جراحی‌های زیبایی مانند جنیوپلاستی، ممکن است ۱ تا ۲ هفته کافی باشد، اما برای جراحی‌های ارتوگناتیک مثل بایمکس، دوره رژیم مایعات و پوره معمولا ۶ هفته طول می‌کشد تا از جوش خوردن استخوان اطمینان حاصل شود.

آیا مراقبت بعد از جراحی بایمکس یا دو فک سخت‌تر از یک فک است؟

به طور کلی سخت‌تر است، دوره نقاهت طولانی‌تر، ورم شدیدتر، محدودیت غذایی شدید و نیاز به مدیریت کش‌های ارتودنسی، چالش‌های بیشتری را ایجاد می‌کند.

مراقبت بعد از عمل جراحی فک چگونه است؟

موفقیت جراحی فک شما در دو مرحله اتفاق می‌افتد، اول مهارت و تخصص جراح در اتاق عمل و دوم تعهد شما به اجرای دقیق دستورالعمل مراقبت بعد از جراحی فک که در طرح درمانتان قرار داده شده. برای دریافت خدمات جراحی فک وارد این صفحه شوید.

بهترین مراقبت در واقع قبل از عمل و با انتخاب جراح آغاز می‌شود، یک جراح فک و صورت باتجربه مثل دکتر شهاب الدین عزیزی، نه تنها جراحی را با استفاده از لیزر در برخی برش‌های بافت نرم یا طراحی سه‌بعدی انجام می‌دهد بلکه با پیش‌بینی چالش‌های احتمالی، مراقبت دقیقی را برای شما تنظیم می‌کند.