انواع ضایعات پاتولوژیک فک، صورت، دهان و دندان
فهرست مطالب
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که یک تورم کوچک در لثه، یک زخم طولانی‌مدت در دهان یا حتی درد مبهم در استخوان فک را تجربه کنید و از خودتان بپرسید؛ آیا این نشانه بیماری جدی است؟
حقیقت این است که ضایعات پاتولوژیک فک و صورت متنوع هستند، از کیست‌های ساده و خوش‌خیم تا تومورهای پیچیده و بدخیم نمونه‌هایی از آن هستند. فراموش نکنید مهم ترین نکته تشخیص به موقع است قبل از اینکه شرایط حساس شود.
معمولا بیماران زمانی به پزشک مراجعه می‌کنند که درد یا ناهنجاری شدید شده و عارضه پیشرفت کرده است. در حالیکه مراجعه به موقع به متخصص پاتولوژیست و جراح فک و صورت، درمان را موفق و جلوگیری از عوارض را آسان تر می‌کند.
معرفی انواع ضایعات پاتولوژیک فک، صورت و دهان
به طور معمول اساس تقسیم بندی انواع ضایعات پاتولوژیک بر اساس دلیل و علت ایجاد آن‌ها است. دانستن این دلیل شکل گیری این عارضه‌ها و نوع هایشان می‌تواند به بیمار و پزشک متخصص پاتولوژیست برای درمان آسان‌تر کمک کند، که در ادامه با هم می‌بینیم:
- کیست‌های ادنتوژنیک (عارضه‌هایی با منشا دندانی)
- تومورهای خوش‌خیم فک
- تومورهای بدخیم فک
- کیست‌های سرطانی
- عارضه غدد بزاقی
- عارضه وزیکولوبولوس
- عارضه عفونی (باکتریایی، ویروسی، قارچی)
- عارضه عروقی (مثل همانژیوم نوزادی)
- کراتوسیست (OKC)
- آملوبلاستوما
در ادامه هر یک از این ضایعات را معرفی می‌کنیم، علائم آن را ذکر می‌کنیم و راه حل های درمان آن را نیز توضیح می‌دهیم.
کیست‌ها و تومورهای با ریشه اصلی دندانی (ادنتوژنیک)
کیست های دندانی شایع‌ترین ضایعات فک هستند، آن‌ها ریشه ادنتوژنیک یا همان دندانی دارند معمولا از سلول‌های اطراف دندان به وجود می‌آیند.
علائم اولیه: بیشتر بدون علامت بوده و به طور اتفاقی در عکس OPG کشف می‌شوند.
علائم ثانویه: تورم فک، لقی دندان‌ها، یا حتی بی‌حسی لب و چانه در موارد شدید.
نمونه‌ها: کیست رادیکولار، کراتوسیست (OKC)، آملوبلاستوما.
ضایعات غدد بزاقی صورت و دهان
ضایعات غدد بزاقی می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند، این موضوع خود به عوامل دیگری ارتباط دارد، اما همین قدر بدانید که خوش خیم و بدخیم بودن عارضه غدد بزاقی در فک و صورت با توجه به نوع آن می‌تواند درمان‌های متفاوتی داشته باشد.
علائم شایع و اولیه: تورم بدون درد زیر فک یا اطراف گوش به حالت ورم
علائم شدید: خشکی دهان، تغییر در ترشح بزاق، یا درد داشتن فک در زمان غذا خوردن و صحبت کردن
بیماران می‌توانند در دو حالت آدنوم پلی مورفیک (خوش‌خیم) یا موکو اپی درموئید کارسینوم (بدخیم) دارای این عارضه باشند که در هر دو نمونه قابل درمان هستند.
ضایعات وزیکولوبولوس
ضایعات پوستی وزیکولو بولوس به شکل تاول کوچک یا بزرگ در مخاط دهان و یا بر روی پوست صورت در کنار چانه و بینی ظاهر می‌شوند، گاهی با بیماری‌های پوستی، مخاطی مثل پمفیگوس (عارضه خود ایمنی) مرتبط هستند. برای مشاهده اطلاعات بیشتر در مورد درمان ضایعات وزیکولو بولوس به این صفحه مراجعه کنید.
در این حالت بیمار معمولا زخم‌های دردناک، تاول زیاد در آن ناحیه دارد و به سختی می‌توانند غذا بخورد.
ضایعات عفونی در عارضه های پاتولوژیک فک و دهان
این عارضه دلیل باکتریایی یا ویروسی دارد، پزشک متخصص در اولین مرحله درمان تلاش می‌کند نوع ویروس یا باکتری را پیدا کرده و از طریق درمان دارویی ریشه کن کند.
نمونه: آبسه دندانی، عفونت قارچی (کاندیدیازیس)، یا ویروس هرپس
علائم: تورم، درد، چرک و التهاب.
این ضایعات معمولا با آنتی‌بیوتیک و تخلیه عفونت درمان می‌شوند.
ضایعات عروقی
عارضه عروقی در ضایعات پاتولوژیک یک توده با لکه‌های قرمز یا آبی است روی پوست فرد بیمار یا در قسمت مخاط او، همانژیوم نوزادی یکی از نمونه‌های شایع آن است که در ادامه به آن می‌پردازیم.
ظاهر: توده یا لکه‌های قرمز یا آبی که ممکن است روی پوست یا مخاط باشند
گاهی خود به خود کوچک و از بین می‌روند، اما در موارد شدید و مزمن نیاز به لیزر یا اسکلروتراپی دارند.
ضایعات پاتولوژیک فک و صورت را در یک نگاه ببینید
| نوع ضایعه فک و صورت | ویژگی عارضه | خطر احتمالی | علائم | دلیل بروز | روش درمانی |
| کیست رادیکولار (Radicular Cyst) | کیست مرتبط با دندان عفونی | پایین (خوش خیم) | بی علامت | دندانی
|
جراحی |
| کراتوسیست (OKC) | رشد سریع، احتمال عود بالا | متوسط | تورم، بی‌حسی | دندانی
|
جراحی |
| آملوبلاستوما (Ameloblastoma) | تومور خوش خیم اما پیش رونده | متوسط به بالا | تورم، جابجایی دندان | دندانی | رزکشن جراحی |
| آدنوم پلی‌مورفیک (Pleomorphic Adenoma) | تومور خوش خیم غده های بزاقی | پایین | ورم بدون درد | غدد بزاقی | جراحی |
| موکو اپی‌درموئید کارسینوم | تومور بدخیم غدد بزاقی | بالا | درد و خشکی دهان | غدد براقی | رادیوتراپی و در نهایت جراحی |
| همانژیوم (Hemangioma) | تاول‌های دردناک مخاطی | متوسط | زخم دهان | خود ایمنی و پوستی | دارو و ایمونوتراپی |
چطور بفهمیم این ضایعات فک و صورت و دهان را داریم؟
همانطور که در جدول بالا مشاهده کردید، برخی از این ناهنجاری‌ها با درد و ناتوانی انجام فعالیت‌هایی مثل غذا خوردن و حرف زدن همراه هستند، بنابراین در چنین مواقعی به سرعت باید به پزشک معالج و متخصص مراجعه کنید. از طرف دیگر آزمایش‌های دوره‌ای می‌تواند به شما کمک کند تا از بروز چنین مواردی پیشگیری کنید.
به یاد داشته باشید این علامت‌ها را به هیچ عنوان نادیده نگیرید:
- ورم توده ای در صورت یا فک یا در کنار دندان ها
- درد استخوان صورت یا حتی در ناحیه جمجمه
- بی حسی لب یا چانه
- زخم طولانی مدت در دهان
- لق شدن دندان‌های بالا یا پایین بدون دلیل مشخص
چرا تشخیص درست نوع ضایعات پاتولوژیک بسیار مهم است؟
تشخیص درست و به موقع می‌تواند جلوی جراحی فک سنگین یا حتی متاستاز (گسترش رشد بخش سرطانی) بدخیم را بگیرد. اما تشخیص توسط دکتر شهاب الدین عزیزی صورت می‌گیرد:
ویزیت حضوری اولیه: بررسی دقیق فک، صورت و غده های لنفاوی
تصویر برداری: عکس پانورامیک (OPG) ، سی‌تی‌اسکن برای مشاهده جزئیات
بیوپسی: برای تشخیص خوش‌خیم یا بدخیم بودن ضایعه
آیا ضایعات پاتولوژیک خطرناک هستند؟
درست که می‌گوییم این ضایعه خوش خیم است اما مثل دیگر ناهنجاری‌ها عدم درمان این عارضه نیز خطراتی دارد که شامل موارد زیر است:
- استخوان فک را ضعیف و شکننده می‌کند
- خرابی دندان‌ها
- ممکن است زیبایی صورت شما را تحت تاثیر قرار دهند
ریسک‌ها و خطرات درمان نکردن ضایعات بدخیم پاتولوژیک فک و صورت
اصلی ترین دلیل پر اهمیت بودن درمان این عارضه ها جلوگیری از رشد ناهنجاری یا پیشرفت سلول های سرطانی است که اصطلاحا به آن متاستاز می‌گویند، هرچقدر دیرتر درمان شروع شود کار دشوارتر خواهد شد.
آیا خطر مرگ در ضایعات پاتولوژیک فک وجود دارد؟
این احتمال برای ضایعات خوش خیم تقریبا صفر است، اما در تومور و کیست‌های بدخیم خطر بالا هست و کاملا بستگی به زمان تشخیص آن دارد.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه ها هستند؟
- بیمارانی با بهداشت ضعیف دهان
- افراد دیابتی
- بیمارانی که مشکل خود ایمنی دارند
- مصرف کنندگان داروهای بیس فسفونات‌ها
- بیماران با سابقه رادیوتراپی
- افرادی با زمینه ژنتیکی
اگر جزو این گروه‌ها هستید، انجام معاینات منظم دندانپزشکی و مراجعه به موقع به جراح فک و صورت برای شما حیاتی است.
روش درمانی انواع ضایعات پاتولوژیک فک،صورت و دهان
همانطور که می‌دانید با توجه به نوع و شدت عارضه ممکن است روش درمانی نیز متفاوت باشد، انواع روش درمانی را در قسمت زیر مشاهده می‌کنید:
- درمان غیر جراحی و اولیه
- آنتی‌بیوتیک برای ضایعات عفونی
- تخلیه چرک
- جراحی
- کورتاژ: تراشیدن ناحیه ضایعه و جدا کردن آن
- رزکشن: برداشتن بخشی از فک برای حذف تومور
- لیزر PDL و CO2 برای ضایعات سطحی و عروقی
- آر اف (RF): کوچک کردن توده‌ها
- اسکلروتراپی: بستن عروق در ضایعات عروقی
- شیمی‌درمانی برای کنترل سلول‌های سرطانی
- رادیوتراپی برای کاهش احتمال عود عارضه پاتولوژیک
تشخیص این که کدام روش برای درمان مشکلات پاتولوژیک فک و صورت شما مناسب است تنها به وسیله پزشک متخصص پاتولوژیست ممکن است، بنابراین از هر گونه رفتار خودرسرانه مثل مصرف داروها و … خودداری کنید.
سوالات متداول بیماران مبتلا به مشکلاک پاتولوژیک فک و دهان
آیا ضایعات پاتولوژیک فک عود می‌کنند؟
بله، برخی مثل کراتوسیست یا آملوبلاستوما احتمال عود بالایی دارند و باید تحت پیگیری باشند.
آیا ظاهر صورتم تغییر می‌کند؟
در جراحی احتمال تغییر ظاهر و ایجاد برخی خطوط برش صورت وجود دارد، در این موارد جراحی بازسازی به کمک پروتز یا پیوند استخوان انجام می‌شود، بنابراین جای زخم و … به مرور کمتر می‌شود.
فرق متخصص پاتولوژیست با جراح فک و صورت چیست؟
پاتولوژیست وظیفه بررسی نمونه بافتی و تشخیص نوع ضایعه را دارد، اما جراح فک و صورت وظیفه درمان و جراحی را برعهده می‌گیرد.
تشخیص انواع ضایعات پاتولوژیک صورت و فک توسط دکتر شهاب الدین عزیزی
تا اینجا انواع ضایعات پاتولوژیک صورت، فک، دهان، لثه و دندان را معرفی کردیم، در ادامه به بررسی علائم و روش‌های درمان آن پرداختیم. همچنین مسیر درمان را برای شما شفاف سازی نمودیم. برای دریافت مشاوره از دکتر شهاب الدین عزیزی می‌توانید با ما در تماس باشید و یا از طریق نوبت دهی آنلاین اقدام کنید.